Γεώργιος Αβέρωφ

Ο Γεώργιος Αβέρωφ7 (Γεώργιος Αυγέρος Αποστολάκας) γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1815 στο Μέτσοβο. Πατέρας του ήταν ο Μιχαήλ Αυγέρος Αποστολάκας και μητέρα του η Ευδοκία Φάφαλη. Βοσκόπουλο και μαθητής έζησε και μεγάλωσε στο Μέτσοβο μέσα σε μία παραδοσιακή οικογένεια αποτελούμενη από επτά αδέρφια. Ως μαθητής του Ελληνικού σχολείου του Μετσόβου έλαβε τη στοιχειώδη μόρφωση. Αποφάσισε να εγκαταλείψει την ως τότε ενασχόλησή του με την κτηνοτροφία και να ακολουθήσει το μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αίγυπτο που είχε αρχίσει να αναπτύσσεται ιδιαίτερα μετά την Ελληνική επανάσταση. Λέγεται πως τη στιγμή που έφευγε από το Μέτσοβο, γονάτισε για να αποχαιρετήσει την μητέρα του και πήρε την ευχή της «χώμα να πιάνεις, μάλαμα να γίνεται» Το 1837 μετέβη από το Μέτσοβο στο Κάιρο. Πήρε τον δρόμο της ξενιτιάς για να βρει την τύχη του στην Αίγυπτο που αποτελούσε για εκείνη την εποχή τον κύριο τόπο διασποράς των Ελλήνων (19ος αιώνας), μιας και η ευνοϊκή πολιτική του Μωχάμετ Άλη εξασφάλισε την μονοκαλλιέργεια του βάμβακος , την παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την ενασχόληση με τις τραπεζικές υπηρεσίες. Στο Κάιρο λοιπόν εργάστηκε με τον αδερφό του στο εμπορικό κατάστημα του θείου τους Νίκου Στουρνάρα. Μέσω της επιχειρηματικής του δραστηριότητας και της τόλμης που τον διέκρινε το 1866 , έχοντας ήδη γίνει διευθυντής της οικογενειακής αυτής επιχείρησης, πηγαίνει στην Αλεξάνδρεια όπου και ασχολείται με το εμπόριο (εισαγωγές-εξαγωγές). Ξεκίνησε από πολύ απλά βήματα. Στην αρχή εμπορευόταν υφάσματα ( Σουδάν, Αγγλία, Αμερική) και στη συνέχεια εξήγαγε χουρμάδες στην Ρωσία. Αυτό όμως που τον εξύψωσε σαν επιχειρηματία ήταν όταν εμπορεύτηκε χρυσονήματα για τον γάμο ενός Αιγυπτίου Πασά, στο γάμο του οποίου όλοι οι καλεσμένοι έπρεπε να φορούν χρυσοκέντητες στολές. Η κίνηση αυτή του Αβέρωφ ευχαρίστησε απόλυτα τον Αιγύπτιο Πασά και έτσι απέκτησε γρήγορα τεράστια φήμη. Ο Γεώργιος συνδέθηκε στενά με τον χεδίβη της Αιγύπτου Τεουφίκ και εφοδίαζε τα ανάκτορα με κάθε είδους πολύτιμα αντικείμενα που εισήγαγε από την Οδησσό, ενώ πληρωνόταν σε αιγυπτιακές πρώτες ύλες που εξήγαγε και πωλούσε εκεί με την μεσολάβηση του αντιπροσώπου του. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τράπεζες, αγορές και εκμισθώσεις κτημάτων, ποταμόπλοια και το εμπόριο βάμβακος. Έως το 1870 είχε γίνει ο μεγαλύτερος έμπορος της Αιγύπτου. Όταν το 1882 ο αγγλικός στόλος βομβάρδισε την Αλεξάνδρεια για την καταστολή του

Αραμπί Πασά φεύγει για την Βιέννη. Επιστρέφει ξανά στην Αίγυπτο το 1895 όπου και θα γίνει Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας (ΕΚΑ). Απεβίωσε στις 15 Ιουλίου 1899 και στη μνήμη του τελέστηκε μεγαλοπρεπής κηδεία στην

Αλεξάνδρεια.

Για να αποδείξουμε τον τίτλο που καθιστά τον Γεώργιο Αβέρωφ ως μέγα εθνικό ευεργέτη θα πρέπει μαζί με την μελέτη της ζωής του να μελετήσουμε και την διαθήκη του8. Μέσα από τη διαθήκη διαφαίνεται η επιθυμία του Αβέρωφ για το μέλλον της οικογένειας του, για το μέλλον της παροικίας, της ιδιαίτερης πατρίδας του και του εθνικού κέντρου. Συναντνώνται οι φιλοδοξίες των εκφραστών και οι επιθυμίες του να αναγνωριστούν από τους απογόνους τους. Ακόμα μπορεί εύκολα να εντοπιστεί η εθνική τους ιδεολογία σε συνάρτηση με τον κοσμοπολιτισμό τους και το στοιχείο ότι οι πράξεις των ευεργετών λειτουργούν ως ανταπόδοση στη χώρα καταγωγής τους και στη χώρα υποδοχής τους.

Η διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ συνετάχθη το 1898 στην Αλεξάνδρεια, ένα χρόνο πριν από το θάνατο του. Θα πρέπει προτού ξεκινήσουμε να επισημάνουμε πως όπως και στις υπόλοιπες διαθήκες δεν εκλείπει η δήλωση της εθνικής συνείδησης, το στοιχείο της ελληνικότητας. Επίσης, δεν λείπει η συγχώρεση που ζητά ο άνθρωπος από τους συγγενείς του για τυχόν λάθη και αμαρτήματα που έχει διαπράξει και στο τέλος της διαθήκης η προσυπογραφή του ανθρώπου για να καταστήσει έγκυρη της γνησιότητα της διαθήκης. Συγκεκριμένα, στη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ σημειώνεται η αίτηση περί εξακρίβωσης της κληρονομιάς που αφήνει και η πολυμελής επιτροπή που ορίζει για την εκτέλεση και τον έλεγχο των

κληροδοτημάτων. Στη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ όπως και όλες οι διαθήκες των ευεργετών βλέπουμε ότι η περιουσία μοιράζεται για εθνικούς και κοινωφελείς σκοπούς , φιλανθρωπίες και εκπαιδευτικές υποδομές. Υποδεικνύουν τις ανάγκες

των κοινωνιών και την παρέμβαση από τη μεριά του ευεργέτη. Συγκεκριμένα για τις ευεργεσίες που θα δούμε παρακάτω θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε ότι αποτελούν προϊόντα της παραδοσιακότητας ή της νεωτερικότητας, εφόσον οι ευεργεσίες επιλύουν συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες.

Η περιουσία έτσι του Γεωργίου Αβέρωφ χωρίζεται σε τέσσερις ζώνες.

Τακτοποίηση οικογενειακών ζητημάτων :

Ο Γεώργιος Αβέρωφ καθιστά γενικό κληρονόμο της περιουσίας του τον ανιψιό του Γεώργιο Μιχαήλ Αβέρωφ και σε περίπτωση θανάτου αυτού τους κληρονόμους αυτού. Στον ανιψιό του λοιπόν μεταβιβάζει κτήματα στην Αίγυπτο (ακίνητη περιουσία) υπό τον όρο ότι δεν θα επιβαρύνει αυτή τη γαιοκτησία με χρέη ούτε θα το απαλλοτριώσει και θα ανήκει αποκλειστικά σε αυτόν. Επιβεβαιώνει την παράδοση που θέλει η περιουσία να μεταβιβάζεται στην οικογένεια για συντήρηση και συνέχεια του ονόματος. Συνεχίζει τη μοιρασιά, προσφέροντας κτήματα του στην Αίγυπτο στον Αυγερινό. Μ. Αβέρωφ και τον Κωνσταντίνο. Μ. Πίχτον. Επιπλέον, μοιράζει κομμάτια από την περιουσία του στις φιλικές οικογένειες Τζωανοπούλου , Σεργίου, Παπάγου, σε ανιψιά, βαφτιστήρια, στα παιδιά της μακαρίτισσας συγγενής ( πρόνοια για τους

ασθενείς οικονομικά) του και στον Ν. Ιωαννίδη , τον για χρόνια γραμματέα του που τον παραχωρεί ένα κτήμα στην Αίγυπτο.

Αφού μοιράζει το ποσό της περιουσίας που αναλογεί στην οικογένεια του και τους φίλους του, ο Γεώργιος Αβέρωφ προχωρά στις ευεργεσίες. Πρώτα, οι ευεργεσίες αφορούν την παροικία. Έτσι, παραχωρεί το ποσό των 20.000 αγγλικών λιρών για αποπληρωμή των μισών εξόδων της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας (ΕΚΑ), δίνει 400 λίρες για το Αβερώφειο Γυμνάσιο. Το Αβερώφειο Γυμνάσιο Αλεξάνδρειας είναι ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο ανήκει στην Ελληνική Κοινότητα της Αλεξάνδρειας, και συστήθηκε τον 19ο αιώνα. Το Αβερώφειο Γυμνάσιο αρχικά συστήθηκε ως κλασσικό γυμνάσιο και με το πέρασμα του χρόνου και σε συνδυασμό με τις ανάγκες τις παροικίας για μια πιο εξειδικευμένη αλλά και πλουραλιστική εκπαίδευση Μέση Εκπαίδευση, απέκτησε και άλλα τμήματα: το εμπορικό στις αρχές του 20^ου αιώνα και και το τμήμα θετικών επιστημών μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Η Ελληνική Κοινότητα επιδίωκε να δώσει εκείνα τα εφόδια στους μαθητές ώστε να είναι εύκολη η εξεύρεση εργασίας ή να είναι απρόσκοπτη η συνέχιση των σπουδών στο πανεπιστήμιο. Ωστόσο, πέρα από το Αβερώφειο Γυμνάσιο παραχωρεί 12.000 φράγκα για το Αβερώφειο Παρθεναγωγείο και 10.000 Αιγυπτιακά γρόσια για την διατήρηση, ανάπτυξη και τελειοποίηση των σχολείων της κοινότητας. Οι ευεργεσίες για την κοινότητα είναι κυρίως ευεργεσίες για σχολεία, για εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως για παράδειγμα το Παρθεναγωγείο

που είναι δυτικοί θεσμοί και δημιουργήματα της νεωτερικότητας.

Εν συνεχεία ακολουθούν οι ευεργεσίες για την ιδιαίτερη πατρίδα. Ο Γεώργιος Αβέρωφ ποτέ δεν ξεχνά τον τόπο καταγωγής του όπου και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Δεν είναι όμως και παράλογος και έτσι οι φαντασιώσεις και οι επιδιώξεις του για το χωριό του καθυποτάσσονται στις αντικειμενικές συνθήκες που επικρατούν στο Μέτσοβο. Για αυτό το λόγο φροντίζει μέσα από την διαθήκη του για την κατασκευή υδραγωγείου, την συντήρηση της εκκλησίας του χωριού και την κατασκευή δρόμου (οδοποιία) που θα συνδέει το Μέτσοβο με τα Ιωάννινα. Οι ευεργεσίες αυτές λειτουργούν εκσυγχρονιστικά αφού έχουν σκοπό την ανάπτυξη της ιδιαίτερης πατρίδας και την κάλυψη αναγκών των κατοίκων.

Το σημαντικότερο κομμάτι της διαθήκης είναι αδιαμφισβήτητα οι ευεργεσίες για το Εθνικό κέντρο. Ας σημειωθεί ότι οι ευεργεσίες για το εθνικό κέντρο είχαν προηγηθεί χρόνια πριν όταν ο Γεώργιος Αβέρωφ έδωσε 5.000 λίρες για την Κρητική Επανάσταση του 1866. Ο Γεώργιος Αβέρωφ δίνει τα απαραίτητα χρήματα για την ίδρυση της Γεωργικής Σχολής στη Λάρισα. Μια κίνηση που θα ανοίξει μονοπάτια σε Έλληνες για να μορφωθούν και να καταρτιστούν.

Στη συνέχεια μεριμνά για την ναυπήγηση του Θωρηκτού Αβέρωφ και της ίδρυσης σχολής Ευελπίδων, έργο που θα υλοποιηθεί από την κυβέρνηση Τρικούπη. Για αυτό το έργο ο Αβέρωφ προσέφερε το ασύλληπτο ποσό των 2.500.000 χρυσών φράγκων (ποσό που επαρκούσε για την ναυπήγηση του Θωρηκτού όσο και για την συντήρηση και για την κατασκευή ενός επιπλέον πολεμικού πλοίου) . Αυτή η κίνηση θα πρέπει να ερμηνευθεί στο πλαίσιο της ασφάλειας του Ελληνικού Κράτους, και μέσω της καταλληλότητας του πολεμικού δυναμικού σε μια αναγνώριση της Ελλάδος ως πολεμική δύναμη. Ωστόσο, προτού προχωρήσουμε παρακάτω να επισημάνουμε τον όρο που βάζει ο Αβέρωφ , βάσει του οποίου ονοματοδοτεί το θωρηκτό. Εδώ συναντάμε την προσπάθεια του ευεργέτη να αναγνωριστεί μέσα από αυτή του την πράξη και να παραμείνει το κύρος του γνωστό στις επόμενες γενιές.

Tο Θωρηκτό Αβέρωφ

Ο Γεώργιος Αβέρωφ επιπροσθέτως δίνει χρήματα για την αποπεράτωση του Πολυτεχνείου Αθηνών , την παροχή βραβείων και υποτροφιών που θα φέρουν το όνομα του και την προσφορά των ελαιογραφιών του στο Πολυτεχνείο. Ένα βήμα προς την ανάπτυξη του πνεύματος , προς την εκπαίδευση και την πρόοδο του ανθρώπων. Και τέλος προνοεί μέσω της διαθήκης του για μία ιδιαίτερη ευεργεσία για παροχή βραβείων και υποτροφιών για το Ωδείο Αθηνών. Χαρακτηριστικά, ο Αβέρωφ αναφέρει στην διαθήκη του ότι η μουσική εξευγενίζει το πνεύμα και διαπλάθει το ήθος των ανθρώπων και πως η από σκηνής διδασκαλία (το θέατρο) μόρφωνε τους Αρχαίους Έλληνες και το ίδιο εξακολουθεί να κάνει ακόμα και σήμερα. (Τι αντίληψη για ένα άνθρωπο που ξεκίνησε ως ένα φτωχό βοσκόπουλο σε ένα ορεινό χωριό της Ηπείρου!). Εδώ καλούμαστε τώρα να ερμηνεύσουμε αυτήν του την ευεργεσία ως πράξη επιρροής από την Δύση και τις Ευρωπαϊκές Ιδέες και ιδού πως η διασπορά και η επαφή των ανθρώπων με άλλους πολιτισμούς τους επηρεάζει και έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ταυτοτήτων.