Το Μέτσοβο υπήρξε η γενέτειρα πλήθους σημαντικών ευεργετών με αποτύπωμα σε εθνικό επίπεδο. Σήμερα αποτελεί διάσημο τουριστικό προορισμό για όλες τις εποχές, και προστατεύεται από το Προεδρικό Διάταγμα για τους παραδοσιακούς οικισμούς. Το Μετσόβιο Διεπιστημονικό Ερευνητικό Κέντρο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου λειτουργεί επίσης στο Μέτσοβο, με σκοπό να συμβάλει στην προστασία και ανάπτυξη του ορεινού περιβάλλοντος και των τοπικών ευρωπαϊκών πολιτισμών και στην παροχή συνεχούς εκπαίδευσης.
Αντίστοιχα ο Δήμος Ζίτσας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος Δήμος Περιφερειακής Μονάδας Ιωαννίνων και φημίζεται για το πλούσιο πολιτιστικό του περιβάλλον. Ο αρχαίος οικισμός του Πασσαρώνα, η αρχαία πόλη Ίλιον, το κάστρο της Βερενίκης, ο αρχαίος ναός του Δία και τα ιστορικά κτίρια και μνημεία που χτίστηκαν εις βάρος των ευεργετών προέρχονται από τις τοπικές κοινότητες του Δήμου είναι ένα μικρό δείγμα της μεγάλης πολιτιστικής σημασίας του Δήμου, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί περαιτέρω για την ανάπτυξη θεματικού πολιτιστικού τουρισμού.
Μέτσοβο
Στο Μέτσοβο καταγράφεται μια πληθώρα δωρεών Βλάχων ευεργετών περισσότερο ή λιγότερο σημαντικών, ως επί των πλείστων σε χρήση, αλλά και μια σειρά σημαντικών σημείων πολιτισμικού ενδιαφέροντος, που αξίζει να επισκεφτεί κανείς ώστε να γνωρίσει καλύτερα τη γενέτειρα των ευεργετών και τον τρόπο που η περιοχή κρατά ζωντανή την ιστορία της και τις ιστορικές της καταβολές στο σήμερα. Αυτά είναι:
- Το Αβερώφειο Γυμνάσιο Μετσόβου δωρεά του Γεώργιου Αβέρωφ
- Το αρχοντικό της οικογένειας Τοσίτσα, όπου στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο Μετσόβου που εκτίθενται υφαντά και κεντήματα, εικόνες, διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα, παραδοσιακά ξυλόγλυπτα έπιπλα, χρυσοκέντητες φορεσιές, όπλα, νομίσματα, αγροτικά σκεύη και άλλα εκθέματα
η Πινακοθήκη Αβέρωφ δωρεά του Ευάγγελου Αβέρωφ, όπου θα δείτε μια μεγάλη και εντυπωσιακή συλλογή από πίνακες Ελλήνων ζωγράφων του 19ου και 20ού αιώνα, όπως επίσης και μια αξιόλογη συλλογή γλυπτών και χαρακτικών. Αποτελεί το σπίτι κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων Περισσότερα από 200 έργα μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων του 19ου και του 20ου αιώνα αποτελούν την προίκα ενός από τους σημαντικότερους χώρους πολιτισμού στην Ήπειρο. Λύτρας, Γύζης, Βολανάκης, Παρθένης, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τσαρούχης, Μόραλης, Φασιανός είναι λίγα μόνο από τα μεγάλα ονόματα που θα δείτε να υπογράφουν τα έργα της Πινακοθήκης Αβέρωφ, η οποία στεγάζεται σε ένα υπέροχο κτίσμα με τρεις ορόφους πίσω από την κεντρική πλατεία του οικισμού.
Eξωτερική άποψη πινακοθήκης Αβέρωφ
Eσωτερική άποψη πινακοθήκης Αβέρωφ
- Ο Αβερώφειος Κήπος πρόκειται για ένα πάρκο περίπου 10 στρεμμάτων με όλα τα είδη δέντρων της Πίνδου, και περιλαμβάνει διάφορα μονοπάτια με σήμανση προς τον Εθνικό Δρυμό της Βάλια Κάλντα και στο όρος Μαυροβούνι ένα ορειβατικό καταφύγιο 30 ατόμων με δυνατότητα διανυκτέρευσης. Στο εσωτερικό του, φυλαγμένο πολύ καλά, βρίσκεται το αναστηλωμένο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, μπροστά στο οποίο προσευχήθηκε για βοήθεια το 1840 ο Γεώργιος Αβέρωφ, πριν πάρει τον δρόμο της ξενιτιάς. Από τότε δεν ξαναγύρισε ποτέ. Κράτησε όμως τον λόγο του και με χρήματα που έστειλε, επισκεύασε την παλιά εκκλησιά και έφτιαξε ολόγυρά της έναν κήπο!
Αβερώφειος κήπος
Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου στον Αβερώφειο κήπο
- Το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ με τα εκατοντάδες δρύινα βαρέλια και τους χώρους παλαίωσης των κρασιών.
Oινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ
- Το Λαογραφικό Μουσείο Τσανάκα, που εντάσσεται στο έργο CULTURAL LANDS ,προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες επισκευής και εκσυγχρονισμού του. Εδώ στο παλαιό πέτρινο αρχοντικό οίκημα της οικογένειας Βενέτη στεγάζεται το μουσείο και στα εκθέματά του περιλαμβάνονται αντικείμενα των οικογενειών Βενέτη και Τσανάκα καθώς και πολλών οικογενειών του Μετσόβου (σωζόμενα χειρόγραφα αρχεία από τον 17ο αιώνα και μετέπειτα, επιστολές, τούρκικα χοτζέτια, φωτογραφικό υλικό, συλλογή βιβλίων με αναφορά στο Μέτσοβο και τους βλάχους, χάλκινα και ξύλινα σκεύη οικιακής χρήσης, υφαντά, αργαλειοί). Υπάρχουν επίσης δύο εκθεσιακοί χώροι όπου εκτίθενται παλαιά συλλογή υφαντών, μαξιλαριών και κεντημάτων του 19ου αιώνα, όπως και ο χώρος επεξεργασίας του μαλλιού μέχρι το στάδιο της κατασκευής των υφαντών-μαξιλαριών και μάλλινων ενδυμάτων.
Εσωτερική άποψη Λαογραφικού Μουσείου Τσανάκα
- Ένα ακόμη κτίριο, αυτό του Παλιού Σινεμά, πρόκειται να εκσυγχρονιστεί ώστε να φιλοξενήσει χρήσεις πολιτιστικών εκδηλώσεων.